TRPS 1 to niezwykle rzadko występująca wieloukładowa choroba dziedziczna, która dotyczy meżczyzn i kobiet z równą częstością. Osoby dotknięte łagodną postacią choroby, z subtelnymi objawami, często pozostają niezauważone i niezdiagnozowane. Z tego powodu nie określono dotychczas dokładnej liczby, określającej występowanie w populacji. Być może występuje częściej niż podaje to dostepna literatura.

Mikrodelecja na długim ramieniu chromosomu 8 - 8q24

Dziedziczenie autosomalne dominujące -  pojawienie się objawów choroby spowodowane jest wystąpieniem  jednego nieprawidlowego allela, otrzymanego od jednego z rodziców.Jeśli mutacja wystąpi po raz pierwszy (de novo) -  oznacza to, że błąd w genie nie jest dziedziczony, nie występuje u żadnego z rodziców lecz zachodzi on podczas powstawania i wczesnych etapów formowania się zarodka.

W rzadkich przypadkach TRPS1 może wystąpić jako cecha autosomalna recesywna, osoba dziedziczy jeden nieprawidłowy gen, drugi jest prawidłowy, natomiast jego działanie jest niewystarczające, produkcja prawidłowego białka jest zbyt mała i pojawiają sie objawy.

Gen TRPS 1 koduje produkcję białka o tej samej nazwie, pełni ono rolę regulacyjną dla genów odpowiedzialnych za prawidłowy przebieg procesów wzrostu układu ruchu - wzrost i prawidłowa budowa kosci i chrząstek. Mutacja powoduje produkcję białka o nieprawidłowej budowie i funkcji.

Możliwość wykonania badań genetycznych w kierunku TRPS1 oferują laboratoria

Medgen w Warszawie, Omedica w Poznaniu  i inne.

Objawy widoczne są od urodzenia.

Dzieci mają bardzo jasne, delikatne, rzadkie włosy, ze skłonnością do wypadania, zdarzają się przypadki łysienia przed druga dekadą życia, dotyczy ono głównie okolicy czołowej i ciemieniowej. Brwi są zdecydowanie grube, wyraźnie zaznaczone, gęściejsze w okolicy nasady nosa, rzadsze w kierunku skroni

Skóra jest wiotka, delikatna, "za luźna".

szerokie, wydatne czoło

charakterystyczny jest wygląd nosa -  duży, wydłużony z zaokrąglonym końcem - w kształcie gruszki, skrzydełka nosa małe, słabo rozwinięte

długa, wyraźna rynienka nosowo-wargowa

wąska górna warga

mała żuchwa, dołek lub rowek w podbródku

uszy duże, nisko osadzone, lekko zrotowane ku tyłowi

zęby małe, próchnicze, szaro-żółte, wady zgryzu, zęby dodatkowe (siekacze)

gotyckie podniebienie

wiek kostny jest opóźniony, tempo wzrastania wolne, docelowy wzrost osób chorych jest  raczej niski pomiędzy 3 a 10 percentylem dla populacji

śródręcze i śródstopie są skrócone, palce krótkie, zwężające się w kierunku dystalnym, moze występować klinodaktylia, czyli dosiebne zgięcie piątych palców, mogą wystąpić dodatkowe palce, paznokcie są cienkie i łamliwe, u niektórych pacjentów stwierdzano płaskostopie

kosci śródręcza i śródstopia skrócone, skrzywione, stożkowato zniekształcone nasady kości długich śródręcza, śródstopia i palców

kurza klatka piersiowa (mogą jej towarzyszyć częste infekcjie dróg oddechowych)

wystające łopatki

dysplazja stawów biodrowych

zwichnięcie/przemieszczenie rzepki

syringomielia

bóle stawów rąk, bioder, kręgosłupa spowodowane przez stany zapalne stawów, przebiegają z obrzękiem, zaczerwienieniem i ograniczeniem ruchomości

obniżone napięcie mieśniowe w okresie noworodkwym/niemowlęcym

częściowa syndaktylia

kraniosynostoza

skrócenie kosci łokciowych

wypadanie płatka zastawki mitralnej

upośledzenie umysłowe

częściowy niedobór wydzielania hormonu wzrostu

1. charakterystyczny fenotyp
2. zdjęcie rtg - stożkowate nasady kości rak i stóp
3. badanie genetyczne - stwierdzenie obecnosci mikrodelecji metodą FISH

- Langer - Giedion syndrome (TRPS 2)

- Sugio - Kajii syndrome (TRPS 3)

- Legg - Calve - Perthes disease

- Menkes syndrome

- Coffin - Siris syndrome

- Nikolaides - Baraitser syndrome

- Floating Harbour syndrome

Większość przypadków TRPS1 występuje rodzinnie co najczęściej związane jest z dziedziczeniem autosomalnym dominującym. W takim przypadku prawdopodobieństwo wystąpienia choroby u potomstwa osoby z TRPS1 równa się 50%.

Jeżeli mutacja pojawia się de novo ryzyko urodzenia następnego chorego dziecka jest bardzo niskie, nieco wyższe niż ryzyko populacyjne, tzn. tylko nieco wyższe niż u każdej innej pary ze względu na możliwość występowania tak zwanego mozaicyzmu germinalnego.

Diagnostyka prenatalna inwazyjna - amniopunkcja, biopsja trofoblastu - są wykonywane zazwyczaj w przypadku rodzinnego występowania choroby.

leczenie jest objawowe i wspomagające, polega na skoordynowanej opiece wielu specjalistów:

Regularna ocena tempa rozwoju psychoruchowego i fizycznego dziecka. W razie nieprawidłowości zlecenie odpowiedniej rehabilitacji, pomocy pedagoga i psychologa.

W przypadku stwierdzenia niedoboru wydzielania hormonu wzrostu - suplementacja.

Wymagana, gdy jest podejrzenie wady serca.

Niezbędne u chorych z zapaleniami stawów, bólami kręgosłupa, kraniosynostozą czy skróceniem kości łokciowych

Wymagana przy występującej hipotonii mięśniowej, opóźnieniu w rozwoju dziecka.

Ze względu na niedorozwój żuchwy, dzieci z TRPS 1 mogą mieć problemy z mową – konieczne są regularne ćwiczenia mowy u logopedy.

Ze względu na obecność zebów dodatkowych, wad zgryzu związanych z niedorozwojem żuchwy oraz częstej, nasilonej próchnicy.

W celu leczenia syndaktylii i mikrognacji.

W wieku dorosłym i starszym - 6/7 dekada życia - pacjenci cierpią na przewlekłe bóle wielu stawów spowodowane nasilonymi zmianami zwyrodnieniowymi. Może towarzyszyć też osteopenia.

Piśmiennictwo:

1. K. Lyons Jones, M. Crandall Jones, M. del Campo "Smith's Recognizable Patterns of Human Malformation"
2. H.V. Firth, J.A. Hurst "Oxford Desk Reference - Clinical Genetics"
3. Zasoby internetowe:

https://rarediseases.org/.../trichorhinophalangeal-syndrome-type-i/

https://www.omim.org/entry/190350

https://ghr.nlm.nih.gov/condition/trichorhinophalangeal-syndrome-type-i

                                                                                                                                                                     Opracowała Gabriela Kołodziej